Þau skilja ekki skaðann
Þeir, sem mestu ollu um hrun bankanna og auðmýkingu Íslands, sem enn sér ekki fyrir endann á, virðast yfirleitt ekki bera glöggt skyn á skaðann, sem þeir skilja eftir sig.
Rannsóknarnefnd Alþingis lýsir því í skýrslu sinni, að enginn þeirra mörg hundruð manna, sem nefndin yfirheyrði, taldi sig bera ábyrgð á einu eða neinu; þeir vísuðu allir hver á annan. Það var eins og þeir teldu ránin hafa framið sig sjálf. Sagan endurtók sig fyrir Landsdómi. Og nú er sagan enn að endurtaka sig fyrir opnum tjöldum í héraðsdómi, þar sem sakborningar láta sig ekki muna um að gera lítið úr sérstökum saksóknara frammi fyrir dómara.
Sami vandi er uppi á vettvangi stjórnmálanna. Hér verður eitt dæmi tilgreint.
Ef Alþingi kýs að vanvirða skýra niðurstöðu einnar þjóðaratkvæðagreiðslu, og það um nýja stjórnarskrá, mikilvægasta mál, sem hægt er að bera undir þjóðaratkvæði, þá er Alþingi að grafa undan lýðræðinu með því eyðileggja þjóðaratkvæðagreiðslur sem þátt í stjórnskipun lýðveldisins.
Hvers vegna skyldi nokkur maður hirða um að taka þátt þjóðaratkvæðagreiðslu t.d. um aðild að ESB, þjóðaratkvæðagreiðslu, sem fv. ríkisstjórn lofaði að halda, ef Alþingi hefur sýnt og sannað, að það fer því aðeins eftir úrslitunum, að þau séu þingmönnum þóknanleg?
Á vefsetrinu 20.oktober.is kemur fram, að 14 þingmenn af 63 telja, að „Alþingi beri að virða vilja kjósenda í þjóðaratkvæðagreiðslu.“ Þingmenn hafa nú í hátt á þriðju viku fengið fjölda skriflegra áskorana um að svara spurningunni. Enn eru 49 þingmenn að því er virðist að hugsa sig um, þar á meðal formenn beggja stærstu stjórnarandstöðuflokkanna.
Málið er alvarlegt vegna þess, að Alþingi sækir vald sitt til þjóðarinnar, ekki öfugt.
Þessi grundvallarhugsjón lýðræðisins er bundin óbeint í stjórnarskrána frá 1944 á þann hátt, að forseti Íslands getur skotið málum til þjóðarinnar. Nýja stjórnarskráin, sem 2/3 hlutar kjósenda lýstu stuðningi við í þjóðaratkvæðagreiðslunni 20. október 2012, kveður með beinum hætti á um, að „Alþingi fer með löggjafarvaldið í umboði þjóðarinnar.“ Auk þess kveður nýja stjórnarskráin á um aukið vægi þjóðaratkvæðagreiðslna, ýmist að frumkvæði forseta Íslands í samræmi við gildandi stjórnarskrá eða fyrir frumkvæði 10% atkvæðisbærra manna, sem er nýlunda.
Nýkjörið Alþingi daðrar nú við að kasta þessu öllu á glæ til að þóknast þröngum sérhag stjórnmálastéttarinnar og tengdra hagsmuna í viðskiptalífinu. Ný rannsókn Gallups sýnir, að 2/3 hlutar Íslendinga telja spillingu útbreidda í stjórnkerfinu, þ.e. í stjórnmálum. Ísland hefur skipað sér í hóp spilltustu landa álfunnar. Spillingin gaus upp á yfirborðið í vitund almennings eftir hrun.
Nýskipaður formaður enn einnar stjórnarskrárnefndar Alþingis (engin slík nefnd hefur skilað af sér öðru en smábreytingum á stjórnarskránni allar götur frá 1944) lætur eins og hann varði ekkert um vilja kjósenda eins og hann birtist í þjóðaratkvæðagreiðslunni 2012. Hann heldur enn fram einkaskoðunum sínum eins og engin þjóðaratkvæðagreiðsla hafi farið fram. Hann þarf þó eins og aðrir að una því, að sjónarmið hans munu koma aftur til álita næst þegar stjórnarskráin verður endurskoðuð, vonandi fyrr en eftir önnur 70 ár.
Til er fær leið út úr þeim alvarlega vanda, sem Alþingi kom þjóðinni í með því að salta frumvarp að nýrri stjórnarskrá fyrir þinglok fyrr á þessu ári. Alþingi getur bætt skaðann með því að samþykkja í tvígang frumvarpið, sem 2/3 hlutar kjósenda hafa nú þegar lýst sig fylgjandi. Ýmsir þingmenn virðast þó staðráðnir í að brjóta gegn kröfu þjóðarinnar um auðlindir í þjóðareigu, jafnt vægi atkvæða, beint lýðræði o.fl. Sveipaðir íslenzka fánanum daðra þeir við að svíkja auðlindirnar endanlega af þjóðinni auk annars. Fari svo, mun Alþingi í reyndinni segja Ísland úr lögum við lýðræði og þá um leið úr félagsskap norrænna ríkja. Þá blasa við Íslandi örlög sumra Suður-Ameríkuríkja, þar sem harðdrægir eignamenn brugðu fæti fyrir lýðræði og kölluðu á langvinna óstjórn og upplausn.