Linkind gagnvart fjárböðun

Róm – Ítalar hafa marga fjöruna sopið á langri leið. Landið varð fasismanum að bráð 1922 og beið ósigur ásamt Þjóðverjum og Japönum í síðari heimsstyrjöldinni. Þá tók við langt vaxtarskeið sem lyfti lífskjörum Ítala þar til flokkakerfið sprakk af spillingu 1992-1994. Meira en helmingur þingmanna sætti ákæru fyrir lögbrot. Aðeins einn gamall þingflokkur starfar enn undir óbreyttu nafni. Sumir hugguðu sig við að Seðlabanki Ítalíu hefði þó allavega hreinan skjöld. Svo fór þó að Antonio Fazio seðlabankastjóri 1993-2005 fékk 4ra ára fangelsisdóm 2011 fyrir spillingu auk hárrar fjársektar (1,5 milljónir evra).

Silvio Berlusconi, þekktur gangster og súlustaðasöngvari, gekk á lagið. Hann var forsætisráðherra Ítalíu í níu ár af 18 frá 1994 til 2011. Lífskjör Ítala hafa frá aldamótum dregizt langt aftur úr kjörum Frakka og einkum Þjóðverja. Spilling hamlar lífskjörum og stöðugleika en hún hefur dvínað síðan Berlusconi fór frá völdum. Nú situr 66. ríkisstjórn Ítalíu frá 1946.

Helmingi fleiri Ítalar treysta þinginu í Róm (27% skv. Eurobarometer) en Íslendingar treysta Alþingi (18% skv. Gallup). Lýðræði hrakaði á Ítalíu í stjórnartíð Berlusconis en lýðræðiseinkunnin sem Freedom House gefur ítölsku lýðræði hefur haldizt á bilinu 88 til 90 frá 2010 á móti lækkun í 86 í Bandaríkjunum nú og 94 á Íslandi. Ítalar lifa ári lengur að jafnaði en Íslendingar, eða 83 ár á móti 82 árum, og lengur en Kaninn (78 ár), en það er önnur saga.

Hefjum þessa sögu í Svíþjóð. Bill Browder heitir maður, höfundur bókarinnar Eftirlýstur sem hefur komið út á 25 tungumálum. Hann segir farir sínar ekki sléttar. Hann á von á að vera myrtur hvenær sem er því hann stendur á bak við efnahagsþvinganir Bandaríkjamanna og annarra gegn rússnesku mafíunni. Krafan um þvinganir var svar hans við því að lögfræðingur hans og vinur, Magnitsky að nafni, lét lífið saklaus í rússnesku fangelsi fyrir nokkrum árum. Nú segir Browder að Svíar áræði ekki að rannsaka á eigin spýtur fjárböðunina í Swedbank sem sænska ríkissjónvarpið afhjúpaði í vetur leið heldur vilji þeir láta rannsóknina fara fram á vegum ESB eins og þeir séu bangnir við Rússa. E.t.v. skiptir það máli að Swedbank varð á sínum tíma til við samruna nokkurra sparisjóða sem voru tengdir Jafnaðarflokknum sem stjórnar nú landinu. Göran Persson fv. forsætisráðherra er nýkjörinn formaður í bankaráði Swedbank. Vonandi er hann ekki á sömu leið og Gerhard Schröder fv. kanslari Þýzkalands sem hefur auðgazt á þjónustu við rússnesk orkufyrirtæki og Tony Blair fv. forsætisráðherra Bretlands sem hefur selt stjórnarherrum í Kasakstan ráðgjöf fyrir milljónir punda. Einn jafnaðarmaðurinn enn, Dominique Strauss-Kahn, fv. framkvæmdastjóri AGS, hefur selt hliðstæða ráðgjöf í Kongó.

Þeir sem sölsa undir sig auðlindir almennings í Rússlandi, Kasakstan, Kongó og víðar þurfa á hjálp merkismanna að halda til að baða tvennt í senn: illa fengið fé og eigið orðspor. Fv. stjórnmálamenn eru sumir eftirsóttir til slíkra stórþvotta.

Þrátt fyrir nýleg fjárböðunarhneyksli í Svíþjóð (Swedbank) og Danmörku (Danske Bank) eru bæði löndin líkt og Finnland og Noregur í hópi þeirra landa sem teljast ólíklegust til að baða illa fengið fé. Þetta er niðurstaða stofnunar í Basel í Sviss sem birtir slíkar vísitölur (e. Basel Anti-Money Laundering Index) reistar á upplýsingum um fjárböðun og viðnám stjórnvalda gegn henni. Ísland hefur færzt niður listann og fær nú lakari einkunn en Bretland, þekkt fjárböðunarbæli, en þó skárri en Ítalía.

Einkunn Íslands (4.6) er einnig mun lakari en einkunnir annarra Norðurlanda (2.6 til 4.1). Skalinn teygir sig frá 2.6 (Finnland, gott) til 8.3 (Afganistan, ekki gott). Íslenzk stjórnvöld virðast ekki hafa tekið alvarlega áskoranir innan þings og utan um að láta rannsaka ábendingar um fjárböðun föllnu bankanna fyrir Rússa, m.a. í ljósi fullyrðinga rússneska auðjöfursins Borisar Berezovsky í viðtali við Sky-sjónvarpsstöðina áður en hann lézt við dularfullar kringumstæður í London. Seðlabanki Íslands vanrækti skyldu sína til að krefja menn um upprunavottorð fyrir gjaldeyrinn sem bankinn bauð til landsins á kostakjörum eftir hrun. Bankinn hefur nú sölsað undir sig Fjármálaeftirlitið með fulltingi Alþingis eins og til að bíta höfuðið af skömminni.

Þeir sem láta greipar sópa um sameignarauðlindir og geyma afraksturinn í skattaskjólum þurfa að gæta að því að þolinmæðin gagnvart þeim er víða á þrotum. Í hittiðfyrra fékk sonur Obiangs forseta Miðbaugs-Gíneu sem er jafnframt varaforseti landsins dóm í París fyrir fjársvik. Franskir dómstólar virðast nú líta efnahagsbrot hátt settra manna og vel tengdra alvarlegri augum en áður, eða eins og Bjarni Benediktsson skrifaði Pétri bróður sínum1934: „Dagar linkindarinnar og svika samábyrgðarinnar hljóta að fara að styttast.“